B12 ویتامین انرژی است. این ویتامین به ساخت دی ان ای، عصب‌ها و سلول‌های خونی کمک می‌کند. همچنین برای اینکه مغز سالم و سیستم ایمنی سالم داشته باشید، این ویتامین به شما کمک می‌کند. بدون B12 متابولیسم بدن به خوبی انجام نمی‌شود. B12 مانند ویتامین‌های دیگر نیست. و تنها در غذاهای حیوانی مانند صدف دریایی، تخم مرغ؛ گوشت و لبنیات پیدا می‌شود. طبق مطالعه ای که روی یک جامعه اماری کوچک در ایالات متحده انجام شد، 15 درصد افراد به اندازه کافی B12دریافت نمی‌کنند. بیشتر این افراد هم گیاه‌خوار هستند. یا دچار سلیاک یا مشکلات گوارشی دیگر هستند. یا اینکه سن‌شان بیشتر از 50 سال است. علائم کمبود B12 شامل خستگی، تپش قلب، آشفتگی روانی و غیره است.
در این مقاله از سلامت زیستی با ما باشید تا در خصوص ویتامین B12 بیشتر صحبت کنیم.
خطر کمبود B12 گیاه‌خواران را تهدید می‌کند
B12 به طور طبیعی در محصولات حیوانی یافت می‌شود. اگر از غذاهای گیاهی استفاده می‌کنید، به احتمال زیاد شما هم در معرض ابتلا به کمبود این ویتامین هستید. گیاه‌خوارانی که لبنیات و تخم‌مرغ می‌خورند، در مقایسه با گیاه‌خوارانی که این مواد را نمی‌خورد، کمتر در معرض ابتلا به این مشکل هستند. وگان‌ها هیچ ماده حیوانی شامل لبنیات یا عسل را هم مصرف نمی‌کنند. این افراد حتما باید از قرص‌های ویتامین B12 استفاده کنند. یا اینکه غذاهایی را بخورند که با این ویتامین غنی شده‌اند. برخی از غلات صبحانه از این ویژگی برخوردار هستند.
افراد بالای ۵۰ سال در معرض کمبود B12 هستند
با بالا رفتن سن اسید معده هم کمتر ترشح می‌شود. اسید معده برای جذب ویتامین B12 حیاتی است. طبق آمار تقریبا هر 31 نفری که بالای 50 سال سن دارند، با کمبود B12 مواجه می‌شوند. افراد مسن اشتهای کمتری برای خوردن غذا دارند. در صورتی که داروهای معده هم مصرف کنند، کمتر می‌توانند ویتامین B12 را از مواد غذایی جذب کنند. به همین دلیل هم این افراد باید حتما از مکمل‌های B12 استفاده کنند. در صورتی که باز هم مشکل کمبود این ویتامین حل نشد، باید از طریق تزریق وریدی B12 را دریافت کنند.
علائم اولیه کمبود B12 ، ضعف و خستگی است
بی‌دلیل نیست که به این ویتامین، ویتامین انرژی می‌گویند. کمبود این ویتامین در تولید گلو بول‌های قرمز خون اختلال ایجاد می‌کند. که برخی از علائم اولیه این وضعیت، احساس خستگی و ضعف و گیجی است. مشکل اینجاست که این علائم زیاد مشخص نیستند. و همه افراد هم مانند هم این مشکل را تجربه نمی‌کنند. به عبارتی هرکس علائم مختلفی در کمبود این ویتامین را تجربه می‌کند. بیشتر افراد هم تا زمانی که آزمایش خون ندهند، متوجه این مشکل نمی‌شوند. اگر این علائم برای هفته‌ها باقی بماند، بهتر است با مراجعه به پزشک و دادن آزمایش خون از وضعیت مطلع شوید.
داروهای سوزش معده می‌توانند باعث کمبود B12 شوند
بعضی از داروهای معده تولید اسید معده را کاهش می‌دهند. این داروها می‌توانند جذب B12 را در معده کاهش دهند. مطالعه‌ای که در سال 2013 انجام شد نشان داد که داروهای مرسوم به مهار‌کننده‌های پروتون پامپ (مانند پریلوسِک (Prilosec ) و نکسیوم (Nexium)) که برای بیشتر از دو سال به صورت مداوم مصرف شوند، تا 65درصد خطر کمبود B12 را افزایش می‌دهند. همچنین استفاده مداوم بیشتر از دو سال از داروهایی که هیستامین را مسدود میکنند مانند پِپسید (Pepcid) و زانتاک (Zantac)) احتمال کمبود این ویتامین را تا 25 درصد افزایش می‌دهند. درصورتی که به طور منظم از این داروها استفاده می‌کنید، بهتر است برای پیشگیری از کمبود B12 زیر نظر پزشکتان به فکر برخی از تمهیدات باشید.
کمبود B12 ممکن است با زوال عقل اشتباه گرفته شود
علائم کمبود B12 گاهی شبیه به زوال عقل است. چرا که علائمی مانند فراموشی، نبود آگاهی و ناتوانی در تفکر منطقی را به دنبال دارد. تشخیص زوال عقل یا کمبود B12 در افراد مسن گاهی سخت می‌شود. گاهی هم پیش می‌آید که هر دو بیماری برای فرد رخ می‌دهد و در تداخل با هم مشکلات جدید یا شدیدتری ایجاد میکنند. البته زمانی که این اتفاق در افراد جوان هم بیفتد، باز هم شبیه به زوال عقل است. و متخصصان معمولا نمی‌توانند بین علائم این دو بیماری تفاوت مشخصی را پیدا کنند.
قرص‌های ضدبارداری هم باعث کمبود B12 می‌شوند
جذب ویتامین B12 در زنانی که برای مدت طولانی از قرص‌های ضدبارداری استفاده میکنند، مشکل است. تحقیقات نشان داده‌اند که قرص‌هایی که استروژن زیادی دارند، ارتباط بیشتری هم با B12 داشته و باعث کمبود فولات هم می‌شود. استروژن در این قرص‌ها مانع از جذب B12 شده می‌شوند. پس اگر قرص ضدبارداری استفاده می‌کنید، حتما با پزشکتان در خصوص این احتمال مشورت کنید.
عکس
گوشت و ماهی سرشار از B12 هستند
طبق مطالعات موسسه ملی سلامت آمریکا، جگر گاو و صدف خوراکی بیشترین میزان B12 را در خود دارند. در صورتی که تمایلی به خوردن هیچ کدام از این مواد غذایی ندارید، می‌توانید گزینه‌های دیگر مانند گوشت گاو، بوقلمون، مرغ و ماهی سالمون را هم انتخاب کنید. یک وعده از هر کدام از این غذاها می‌توانند تمام نیاز روزانه بدن را به B12 تامین کنند. تخم مرغ هم با داشتن 0.6 میکروگرم B12 منبع خوبی برای این ویتامین است.
غذاهای غنی شده و مکمل هم می‌توانند مفید واقع شوند
در صورتی که رژیم گیاه‌خواری دارید یا سن تان زیاد است و احتمال می‌دهید بدنتان در جذب B12 مشکل دارد، با مصرف موارد ذکر شده هم می‌توانید نیاز بدنتان را تامین کنید.
مصرف نوشیدنی‌های الکلی ریسک کمبود این ویتامین را افزایش می‌دهد
مصرف روزانه بیشتر از یک یا دو بار نوشیدنی الکلی شما را در معرض کمبود B12 قرار می‌دهد. و باعث تحریک غشا معده می‌شود. و ترشح اسید معده را کاهش می‌دهند. در ادامه این روند جذب B12 در بدن کاهش پیدا می‌کند. الکل به دو روش باعث کمبود B12 می‌شود. B12 در کبد ذخیره می‌شود. و مصرف نوشیدنی‌های الکلی با ایجاد اختلال در کارایی کبد باعث می‌شود کبد از این ویتامین تخلیه شود. یا اینکه مراحل ذخیره‌سازی آن در کبد به سختی انجام شود.
کمبود B12 ممکن است باعث شود نتیجه آزمایش پاپ اسمیر به اشتباه مثبت شود
کمبود B12 حتی می‌تواند روی نتیجه آزمایش B12 هم تاثیر بگذارد. مطابق تحقیقات انجام شده موسسه ملی سلامت میزان کم این ویتامین ظاهر سلول‌های رحم را تغییر می‌دهد. و باعث مثبت شده نتیجه آزمایش می‌شود.
کمبود B12 در کم‌خونی پرنیشیوز موثر است
کم‌خونی پرنیشوز هم نوعی کم خونی است که در کمبود B12 ناشی می‌شود. پرنیشیوز در زبان لاتین به معنای خطرناک است. چرا که در گذشته این بیماری به مرگ منتهی می‌شده است. کم خونی پرنیشیوز باعث کمبود گلبول‌های قرمز خون می‌شود. و وقتی رخ می‌دهد که معده پروتئینی به نام فاکتور داخلی معده را که به جذب ویتامین B12 در روده کمک می‌کند، به اندازه کافی تولید نکند. این نوع از کم‌خونی در نهایت باعث واکنش دستگاه دفاعی بدن علیه سلول‌های خودی شده و سلول‌های دیواره داخلی معده را تخریب می‌کند. برای درمان این بیماری باید B12 را که با انواع دیگری از ویتامین‌ها ترکیب شده‌اند مصرف نمود.
تشخیص کمبود B12 دشوار است
بدن می‌تواند B12 را سه تا پنج سال ذخیره کند. به همین دلیل احتمال کمبود این ویتامین بسیار کم است. بعد از علائم ابتدایی مانند خستگی و ضعف علائم پیشرفته‌تری مانند کرختی، مور مور شدن اندام‌ها یا افسردگی و پارانویا هم ممکن است رخ بدهد. حتی توهم هم در برخی از بیماران مبتلا به کمبود این ویتامین دیده شده است. این علائم متنوع هستند و در همه افراد به یک شکل دیده نمی‌شوند. اینکه کدام علائم در کدام فرد بروز کند، هم به این بستگی دارد که کمبود B12 در هر فرد چه دلیلی داشته باشد. برای مثال اگر دلیل کمبود ب 12 خوب جذب نشدن این ویتامین باشد، علائم به تدریح خودشان را نشان می‌دهند. اما اگر دلیل آن مصرف نکردن محصولات حیوانی باشد، علائم خیلی سریع رخ می‌دهند.
تنها راه اطمینان از کمبود B12 آزمایش خون است
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا وجود کمتر از 200 پیکوگرم در هر میلیمتر خون را به عنوان کمبود ویتامین ب 12 تشخیص می‌دهد. آزمایش‌های خون معمولا دقیق هستند اما بعضی از سرطان‌ها یا مصرف قرص‌های ضدبارداری، کمبود اسید فولیک و بارداری می‌توانند باعث شوند که نتیجه آزمایش اشتباه مشخص شود. به علاوه کسانی که مشکل کبد دارند، یا کلیه‌های‌شان به خوبی کار نمی‌کنند، یا اختلالات خاصی در سلول‌های خونی‌شان دارند، ممکن است شاهد این باشند که نتیجه آزمایش منفی است. درحالی که درواقع دچار کمبود B12 هستند.
کمبود B12 به مشکلات سیستم ایمنی مربوط است
B12 نقش مهمی در تولید گلوبول‌های سفید خون دارد. گلوبول‌های سفید هم برای بدن بسیار حیاتی و مهم هستند. کبود B12 نه تنها سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند بلکه بعضی از اختلالات خود سیستم ایمنی هم می‌توانند در نهایت باعث ایجاد کمبود B12 شوند. برای مثال بیماری گریوز که شکلی از پرکاری تیروئید است، می‌تواند در نهایت باعث کم خونی پرنیشیوز شود. که در ادامه کمبود B12 را ایجاد می‌کند.
مشکلات گوارشی و کمبود B12
به دلیل اینکه مشکلات گوارشی باعث می‌شوند در روند جذب B12 مشکلی ایجاد شود، کسانی که بیماری‌های معده یا گوارشی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. کسانی که دچار بیماری‌های مربوط به معده و روده هستند یا بیماری التهاب روده کوچک دارند، ریسک کمبود B12 بیشتر آن‌ها را تهدید می‌کند. کسانی هم که از سیلاک رنج می‌برند، مشکل جذب B12 را دارند. اگر شما به هر کدام از این بیماری‌ها دچار هستید، باید خودتان را برای مشکلات بعد از ان آماده کنید. و تمهیداتی برای جلوگیری از کمبود B12 پیش‌بینی کنید. برای مثال می‌توانید زیر نظر پزشک به مصرف مکمل‌های B12 اقدام کنید. در صورتی که B12 به خوبی در بدنتان جذب نمی‌شوند، بهترین راه تزریق است.
ممکن است بعد از جراحی کاهش وزن هم دچار کمبود B12 شوید
بعضی از جراحی‌هایی که روی سیستم گوارشی انجام می‌شوند، مانند جراحی مجاری معده، باعث می‌شوند که جذب B12 سخت‌تر شود. یکی از دلایلی که باعث این روند می‌شود، کاهش توانایی بدن برای جذب مواد غذایی است. همچنین کم بودن میزان عامل داخلی یعنی همان ویتامینی که به جذب B12 کمک می‌کند، هم در حل این مشکل موثر است. کسانی که جراحی معده انجام می‌دهند، باید تا آخر عمر مکمل‌های B12 را مصرف کنند.
کمبود B12 باعث سوزش اندام‌ها، ضعف و مشکلات تعادل می‌شود.
تخلیه نشدن بدن از B12 باعث آسیب رسیدن به عصب‌ها می‌شود. سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها، لرزش در حرکات بدن و راه رفتن نامتعادل عواقب کمبود طولانی مدت B12 است. مانند علائم دیگر بیماری، این موارد هم می‌توانند دلایل متعدد دیگری داشته باشند. که از جمله آن می‌توان به علائم ناشی از کهولت سن اشاره کرد. تنها راه مطمئن شدن از کمبود B12 آزمایش خون است.
کودکان هم در معرض کمبود B12 هستند
در نوزادان کمبود B12 یک مشکل اساسی و جدی است. و می‌تواند علائمی مانند کم‌خونی، مشکلات حرکتی و مشکلاتی در روند رشد ایجاد کند. کمبود B12 در کودکان خیلی کم دیده می‌شود. اما باز هم غیرممکن نیست. به خصوص در کودکانی که مادرانشان در دوره بارداری محصولات حیوانی کمتری مصرف کرده باشند، این مشکل بیشتر رخ می‌دهد. برای جلوگیری از این مشکل باید منابع B12 را در طول دوره بارداری یا شیردهی بیشتر استفاده کنید. همچنین اگر گیاه‌خوار هستید، باید محصولات گیاهی غنی شده و جایگزین استفاده کنید.
رنگ پریدگی، زبان درد و افت دهان از جمله شایع‌ترین علائم کمبود B12 است
رنگ پریدگی، قرمز شدن زبان، التهاب، دردناک شدن و آفت‌های دهانی از جمله علائم ملموس کمبود B12 است. این علائم می‌توانند به خاطر تغییراتی که کمبود B12 در جزیان خون به وجود می‌آورد، ایجاد شوند. سال‌ها بعد از تخلیه ذخایر بدن از این ویتامین شما می‌توانید این علائم را ببینید. یکی دیگر از علائمی که به خون مربوط می‌شود، تپش قلب است. گاهی کبود شدن پوست هم یک نشانه از کمبود B12 است. این علائم در همه بیمارانی که با کمبود B12 مواجه هستند، خود را نشان نمی‌دهند یا کمتر دیده می‌شوند.
کمبود B12 باعث آسیب‌های ماندگار می‌شود
کمبود ویتامین B12 اگر برای مدت زیادی ادامه پیدا کند، باعث ایجاد آسیب‌های عصبی غیر قابل جبرانی خواهد شد. برای مثال از دست دادن حافظه یا نداشتن آگاهی و ناتوانی در تمرکز از جمله این علائم است. دیگر عوارض جانبی مانند آسیب‌های عصبی، بی‌خوابی، اختلال نعوظ و اختلالات روده و مثانه هم می‌توانند ایجاد شوند. درصورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده شود، می‌توان بسیاری از علائم را بهبود داد.
ویتامین B12 هیچوقت به حد افراط نمی‌رسد
برخلاف ویتامین‌های محلول در چربی که در بدن می‌مانند و دفع نمی‌شوند، این ویتامین محلول در آب بوده و به راحتی اضافه آن با ادرار دفع می‌شود. درنتیجه مصرف زیاد آن هم نگران کننده نیست.
البته در صورتی که در یک روز مقادیر زیادی B12 مصرف کنید، دچار بیرون روی و خارش می‌شوید.
سلامت زیستی