چهار عدد دندانی که در قسمت انتهای دهان رشد میکنند؛ دندان‌های عقل نام دارند. البته این رشد حالت‌های گوناگونی دارد! گاهی ممکن است دندان عقل به صورت نهفته باشد، گاهی بصورت نیمه‌نهفته یا نیمه روییده، گاهی سالم درمی‌آید و یا حتی گاهی بصورت کج رشد می‌کند! دقت داشته باشید ناهنجاری‌های دندانی کمی وجود دارند که به اندازه درد دندان عقل نهفته، اذیت‌کننده باشند. اما برای التیام و تسکین این درد چه باید کرد؟
با سلامت زیستی همراه باشید تا با روش‌های تسکین درد ناشی از دندان عقل آشنا شوید.
دندان عقل، مشخصات و زمان روییدن
سومین و آخرین مجموعه از دندان‌های آسیا یا دندان های کرسی که در سنین نوجوانی و یا در اوایل دهه‌ی ۲۰ زندگی هر فردی رشد می‌کند، دندان های عقل نام دارد. شاید این سوال برای‌تان پیش بیاید که چرا این گروه از دندان‌ها، دندان عقل نام گرفته‌اند؟ هر انسانی با بالا رفتن سن، خردمندتر و عاقل‌تر می‌شود! به همین دلیل این گروه از دندان‌ها، دندان عقل نام گرفته‌اند.
در توضیح رشد دندان‌های هر فرد می‌توان گفت به طور معمول، اولین دندان کرسی در سن ۶ سالگی، دومین دندان کرسی در سن ۱۲ سالگی و سومین و آخرین دندان کرسی در حدود ۱۷ الی ۲۱ سالگی که در برخی از افراد این زمان زودتر یا دیرتر اتفاق می‌افتد، رشد می‌کند؛ البته لازم به ذکر است این رشد دندانی در دخترها زودتر از پسرها اتفاق می‌افتد.
رشد دندان‌های عقل به طور معمول با دردهای مبهم و گاهی شدید که در افراد مختلف، متفاوت است، همراه است. چنانچه دندان‌های عقل به صورت درست و مناسب رشد نمایند و بافت نگهدارنده‌ی سالمی نیز برای محافظت از آن‌ها در دهان شکل گیرد و مانند دیگر دندان‌های هر انسان در امر جویدن شرکت نمایند، هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید! اما متأسفانه در بیشتر مواقع اینطور نیست! زیرا اکثراً این دندان‌ها سالم نبوده، به صورت افقی در داخل ناحیه‌ی فک قرار گرفته و در راستای طبیعی خود رشد نمی‌کنند! یعنی به سمت جلو یا عقب متمایل می‌شوند؛ به همین دلیل بایستی فوراً کشیده شوند. دقت داشته باشید چنانچه دندان عقل به صورت درست رشد نکند، می‌تواند به استخوان فک، دندان مجاور خود و همچنین اعصاب آن ناحیه آسیب رساند.
همچنین این دندان در عمیق‌ترین جای دهان قرار گرفته است؛ حتی ممکن است به صورت نهفته باشد، یعنی در زیر بافت نرم لثه و یا حتی در زیر استخوان فک قرار گرفته باشد و به همین دلیل دسترسی به آن سخت و دشوار است! گاهی اوقات خروج بخش کوچکی از این دندان می‌تواند شرایط را برای رشد باکتری‌ها و به تبع آن بروز عفونت فراهم نماید. این اتفاق باعث می‌شود تا تمیز نگه داشتن آن دچار مشکل شده و به همین دلیل بروز پوسیدگی در آن بسیار دیده می‌شود. این موضوع را نیز بایستی بیان کنیم که در حالتی که وضعیت دندان عقل، عادی باشد و جایگاه آن نیز مشکل خاصی نداشته باشد، نیازی به کشیدن ندارد.
متاسفانه بسیاری از افراد از رشد دندان عقل خود هراس دارند؛ به این نکته توجه داشته باشید که دندان عقل را نه به حال خود رها کنید و نه از آن بترسید، بلکه شما می‌توانید تنها با یک عکس رادیوگرافی از وضعیت آن آگاه شده و از بروز مشکلات عدم توجه به آن دندان، پیشگیری نمایید؛ البته ممکن است پس از انجام برخی معاینات، دندانپزشک متخصص شما را برای بررسی‌های بیشتر و بهتر به نزد متخصص یا جراح فک بفرستد. فراموش نکنید هر چه سن فرد بیشتر باشد، کشیدن دندان عقل نیز سخت‌تر و دشوارتر است؛ زیرا در سنین پایین به دلیل وجود کیسه‌ی رویش بزرگی که تاج دندان را در برگرفته و همچنین به این علت که هنوز ریشه‌ی دندان به صورت کامل رشد نکرده و کوتاه می باشد و همچنین استخوان فک نیز هنوز تراکم کمتری دارد، کشیدن آن آسان است. پس توصیه می‌کنیم افراد در سنین پایین‌تر برای مثال در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی، دندان عقل خود را در نزد یک دندانپزشک متخصص چک نمایند تا اگر مشکلی وجود داشته باشد؛ به راحتی بتوان آن را کشید و برطرف کرد.
از علایم بروز عفونت در دندان عقل می‌توان تورم، درد شدید، گوش‌درد، بوی بد دهان، بلع همراه با درد، دردناک شدن غدد لنفاوی در ناحیه‌ی گردن و سفت شدن فک را نام برد.
مشکلات مربوط به دندان عقل
دندان عقل نهفته می‌تواند مشکلات زیادی را برای ما ایجاد نماید؛ برخی از این مشکلات عبارتند از:
- ایجاد دردهای شدید: یک دندان عقل نهفته در لثه می‌تواند دردهای با علت نامشخص را ایجاد کرده و به تمام نواحی سر و گردن منتشر نماید.
- ایجاد حرکت‌های دندانی: ممکن است فشار ناشی از رشد نادرست دندان عقل، باعث ایجاد بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها شود؛ که این بی‌نظمی ایجاد شده باعث کج و کوله شدن دندان‌ها شده و برای زیبایی دندان‌ها نیز بسیار مضر است.
- ایجاد صدمه به دندان‌های مجاور: دندان عقل نهفته با ایجاد فشار بر روی ریشه‌ی دندان مجاور خود می‌تواند سبب تحلیل ریشه‌ی آن شود.
- ایجاد عفونت در لثه: ناحیه‌ی لثه‌ی دندان نهفته‌ای که مقداری از آن به داخل محیط دهان باز شده است، می‌تواند به طور مکرر و پی‌در‌پی دچار عفونت و التهاب دردناک شود.
- ایجاد عفونت در استخوان: چنانچه عفونت ایجاد شده د لثه ی فرد بیمار، درمان نشود، به ناحیه‌ی استخوانی رسیده و باعث تخریب دندان و استخوان می‌گردد؛ که این اتفاق می‌تواند مشکلات بسیار گسترده‌تری را برای شما ایجاد نماید.
- ایجاد آبسه و همچنین سلولیت: چنانچه عفونت به وجود آمده ناشی از رشد نادرست دندان عقل از بافت استخوانی بگذرد و به بافت‌های نرم ناحیه‌ی گونه، حلق، ناحیه‌ی گردن و حتی زیر زبان سرایت کند، آبسه و یا ورم منتشر بافت نرم را که سلولیت نامیده می‌شود ایجاد می‌کند؛ که با تب، درد، ورم، قرمزی و مشکل در باز کردن ناحیه‌ی دهان همراه خواهد بود.
- ایجاد کیست در لثه: کیسه‌ی نازکی ناحیه‌ی تاج دندان رشد نکرده را در قسمت استخوان فک در بر می‌گیرد که بعد از رشد دندان، این کیسه‌ی نازک از بین می رود؛ چنانچه دندان عقل رشد نکند، ممکن است این کیسه بزرگ شده و به یک کیست تبدیل شود. توجه داشته باشید کیست‌ها آرام آرام بزرگ می‌شوند و باعث آسیب دیدن، تخریب و همچنین تضعیف استخوان و دیگر مشکلات اذیت کننده می‌شوند.
جراحی دندان عقل
بسیاری از افراد نگرانی زیادی در رابطه با جراحی دندان عقل و نیز درد مرتبط با آن دارند؛ این نکته را باید یادآور شویم که آسانی یا دشواری جراحی دندان عقل بستگی بسیار زیادی به نحوه‌ی قرارگیری دندان عقل در فک فرد بیمار و همچنین میزان رشد آن دارد. به این دسته افراد بایستی یادآور شد که با ایجاد بی‌حسی عمیق، این جراحی دردی نخواهد داشت. همچنین اگر پیش از تمام شدن بی‌حسی و صلاحدید دندانپزشک متخصص از داروهای مسکن قوی مانند اکسید نیتروژن یا گاز خنده و یا داروهای خوراکی مانند والیوم استفاده نمایید، هیچ دردی نخواهید داشت. اما نحوه‌ی کشیدن دندان عقل به این صورت است که در ابتدا با استفاده از بی‌حسی موضعی، دندان و همچنین بافت نرم اطراف دندان بی‌حس می‌شود؛ مانند شرایطی که دندانپزشک متخصص در هنگام پر کردن دندان فراهم می‌کند. سپس دندان عقل کشیده می‌شود.
نکاتی که بایستی پس از انجام جراحی دندان عقل، به آن‌ها توجه داشته باشید:
- پس از انجام جراحی دندان عقل، توصیه می‌کنیم تا یک ساعت گاز مرطوبی را که در دهان‌تان گذاشته می‌شود، بدون جابه‌جا کردن نگه دارید؛ همچنین از دست‌کاری محل دندان کشیده شده خودداری نمایید.
- به هیچ وجه از نی برای نوشیدن استفاده نکنید؛ زیرا این کار سبب کنده شدن لخته ایجاد شده بر روی زخم می‌شود و ممکن است دندان‌تان دوباره خونریزی کند.
- یک ساعت پس از انجام جراحی دندان عقل خود، یک عدد بستنی بخورید.
همچنین از فردای روز جراحی دندان عقل خود، با استفاده از آب ولرم و نمک دهان خود را شسته و سعی کنید در اسرع وقت خوردن غذاهای روزانه‌تان را از سر بگیرید.
چنانچه دچار درد دندان شدید و می‌دانید که این درد به وجود آمده مربوط به التهاب ناحیه‌ی لثه بر روی دندان عقل است، و همچنین امکان مراجعه به دندانپزشک متخصص را ندارید؛ روش‌های زیر برای التیام و نیز تسکین درد دندان‌های عقل توصیه می‌شود:
- استفاده از دهان‌شویه: یکی از راه‌های موثر در کاهش درد دندان عقل، استفاده از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده به ویژه آب ولرم و نمک است.
- استفاده از قرص‌های مسکن: از راه‌های دیگر کاهش درد دندان عقل، می توان به استفاده از قرص‌های مسکن و ضدالتهاب همچون ایبوپروفن اشاره کرد؛ شما می توانید برای کاهش این درد، هر هشت ساعت یک‌بار، یک عدد قرص ایبوپروفن را مصرف نمایید. اما توجه داشته باشید بایستی در اولین فرصت ممکن، به یک دندانپزشک متخصص مراجعه کرده تا علت درد شما بررسی و درمان شود.
- شست‌وشوی ناحیه‌ی لثه‌ی ملتهب: روش دیگری که می‌توانید برای کاهش درد دندان عقل، بهره گیرید این است که با استفاده از یک سرنگ تمیز حاوی محلول آب ولرم و نمک، زیر ناحیه‌ی لثه‌ی التهابی خود را شست‌وشو دهید.