شاید بهتر باشد بدانید که سرفه یکی از پنج علت شایع و رایج مراجعه‌ی کودکان به نزد پزشک متخصص است. سرفه‌ی حاد ناشی از سرماخوردگی یا ویروس‌های تنفسی است که به طور معمول در طول یک ماه برطرف می‌شوند؛ اما سرفه‌ای که مدت بیشتری ادامه داشته باشد، علت جدی‌تری دارد و برای درمان آن بایستی به نزد پزشک متخصص مراجعه کرد. در این مطلب، به انوع سرفه‌های کودکان خواهیم پرداخت.
با سلامت زیستی همراه باشید تا با علل بروز سرفه در کودکان و همچنین روش‌های درمان آن‌ها آشنا شوید.
سرفه جزو رایج‌ترین اتفاقات و بیماری‌ها است که در صورت بروز، پدر و مادرها را بسیار نگران می‌کند؛ به طوری که آن‌ها حاضرند برای سلامتی فرزند خود، هر کاری را انجام دهند. اما دانستن این موضوع بسیار مهم است که سرفه در کودکان اغلب منشأ طبیعی دارد و نشانه‌ای از مشکلی جدی نیست؛ سرفه مخاط اضافه را از بین می‌برد و به هوا اجازه می‌دهد تا به راحتی در نای و ریه‌ها جریان داشته باشد، که در انتها به نفس کشیدن راحت کودک، کمک می‌کند. سرفه در حقیقت نوعی رفلاکس طبیعی و حفاظتی بدن است که به سبب تحریک دستگاه تنفسی کودک، تحریک اعصاب مرکزی و یا حتی تحریک دیافراگم اتفاق می‌افتد. علت بروز سرفه هر چه باشد، راه‌ها و شیوه‌های درمانی مختص به خود را دارا است که بایستی والدین نوزاد یا کودک بدان توجه نمایند. سرفه به سبب نوع مکانیسم ایجاد شده در تحریک، می‌تواند خفیف و یا حتی گاه شدید باشد.
علل بروز سرفه در کودکان
سرفه در کودکان انواع مختلفی دارد، سرفه‌های از جمله سرفه‌ی خشک، سرفه‌ی همراه با خس خس و همچنین سرفه پارسی که با علائمی مانند دشواری در قورت دادن، صدا دادن گلو در هنگام نفس کشیدن، آب‌ریزش بینی، درد در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه، خس خس کردن، تنگی نفس، تب و همچنین بی حالی نوزاد یا کودک. در بررسی دلایل اصلی بروز سرفه می‌توان موارد زیر را نام برد:
عفونت‌های سیستم تنفسی و سرماخوردگی
عفونت‌های ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا می‌تواند منجر به ابتلای کودک به سرفه‌های مزمن شود. سرماخوردگی می‌تواند عامل بروز سرفه‌های شدید و یا خفیف باشد؛ همچنین آنفولانزا نیز باعث بروز سرفه های خشک و شدید می‌شود. دقت داشته باشید این عفونت‌های ویروسی را نمی‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها درمان کرد و نیاز به درمان تخصصی با دیگر داروها دارند.
آسم
سرفه‌های همراه با خس خس که شب هنگام نیز بدتر و شدیدتر می‌شوند، یکی از علائم بیماری آسم است؛ البته توجه داشته باشید تشخیص بیماری آسم کمی دشوار است! زیرا علائم این بیماری در هر کودک با کودک دیگر متفاوت است. علامت دیگر بیماری آسم می‌تواند سرفه به هنگام فعالیت فیزیکی یا بازی کردن کودک باشد. به یاد داشته باشید در صورت مشاهده علائم احتمالی بیماری آسم در کودک خود، حتما بایستی به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
پیش از درمان بیماری آسم، بایستی علت و عامل ابتلا به آن بیماری به صورت دقیق و کامل مشخص شود؛ سپس بایستی از ارتباط با موارد تحریک کننده مانند آلودگی هوا، دود و یا حتی بوی عطر خودداری شود.
حساسیت و آلرژی
ابتلا به انواع آلرژی‌های فصلی ممکن است در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز برای کودکان اتفاق افتد؛ که می‌تواند سبب ابتلا به سرفه‌ی مزمن شود. توجه داشته باشید برای تشخیص نوع آلرژی کودک بایستی به پزشک متخصص مراجعه شود تا تست‌های لازم انجام گیرد؛ پس از مشخص شدن نوع آلرژی از پزشک متخصص بخواهید تا آلرژن‌ها یا موارد حساسیت‌زایی را که بایستی از آن‌ها دوری گزیده و اجتناب کرد برای نمونه غذاها، آلودگی هوا، شوره‌ی حیوانات خانگی و نیز گرد و غبار، لیست نماید.
ریفلاکس معده
معده برای هضم غذا، اسیدی را ترشح می‌کند؛ ساختار دستگاه گوارش انسان به‌گونه‌ای است که نبایستی این اسید به طرف بالا و مری حرکت کند. چنانچه این اتفاق به دلایل مختلفی روی دهد، علائم ناشی از آن عبارتند از سرفه، استفراغ و حالت تهوع، احساس مزه‌ی ناخوشایند در دهان و یا در اصطلاح ترش کردن و احساس سوزش در ناحیه‌ی سینه و غیره. توجه داشته باشید درمان سرفه‌های ناشی از ریفلاکس اسید معده به سن کودک و نیز وضعیت سلامتی او بستگی دارد. توجه داشته باشید در صورتی که ریفلاکس اسید معده در کودک شما نگران کننده و مزمن است، بایستی حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. اما به طور معمول درمان این عارضه‌ی گوارشی، ۳ مرحله‌ی کلی دارد:
- حذف غذاهای تحریک کننده از رژیم غذایی کودک؛ حذف خوراکی‌هایی مانند انواع شکلات، نعناع، غذاهای تند و یا سرخ شده، غذاهای چرب و نیز نوشابه‌های شیرین و حاوی ماده‌ی کافئین
- خوردن غذا ۲ ساعت پیش از استراحت و خواب
- و در انتها، صرف وعده‌های غذایی کوچک و مختصر
از دیگر علل بروز سرفه در نوزاد و کودک می‌توان موارد زیر را نام برد:
- گیر کردن غذا و یا شی خارجی در گلوی نوزاد یا کودک
- و یا قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده مانند آلودگی هوا، دود سیگار و دود آتش
دقت داشته باشید چنانچه فرزند شما زیر ۴ سال، سن داشته باشد، مصرف قرص بدون تجویز پزشک متخصص باعث ایجاد عوارض جانبی خواهد شد. همچنین اگر سرفه بیش از یک هفته به طول بیانجامد، کودک شما درد سینه داشته باشد، سرفه همراه با خون بوده و یا سرفه همراه با تب بالا باشد، بایستی حتما به پزشک متخصص راجعه نمایید.
انواع سرفه در کودکان
سرفه‌های همراه با صدای خس خس سینه
چنانچه کودک شما به هنگام نفس کشیدن، صدای خس خس یا سوت زدن ایجاد می‌کند، بدین معنی است که راه‌های هوایی پایینی در ریه‌های وی متورم شده‌اند. دقت داشته باشید این وضعیت می‌تواند همراه با بیماری آسم یا بیماری عفونت ویروسی برونشیولیت اتفاق افتد. لازم به بیان است چنانچه راه هوایی پایینی با یک شی خارجی مسدود شود نیز خس خس سینه می‌تواند اتفاق افتد.
سرفه‌های شبانه
هنگامی که کودک سرما خورده باشد، خلط و مخاط از ناحیه‌ی بینی و سینوس می‌تواند به ناحیه‌ی حلق کشیده شده و باعث سرفه در هنگام خواب شود. این وضعیت تنها هنگامی باعث بروز مشکل می‌شود که سرفه مانع خوابیدن کودک شود. توجه داشته باشید بیماری آسم نیز می‌تواند سبب بروز سرفه‌های شبانه شود؛ زیرا راه‌های هوایی و تنفسی در طول شب حساس‌تر و تحریک‌پذیرتر می‌شوند.
سرفه‌های همراه با صدای پارس کردن
این بیماری از اول پاییز تا آخر فصل زمستان و بیشتر در کودکان ۶ ماهه تا ۳ ساله در اثر ویروسی است که باعث تورم حنجره و نای می‌شود و سرفه‌هایی شبیه پارس کردن اتفاق می‌افتد! توجه داشته باشید این سرفه‌ها در طول روز کمتر است و در شب دو چندان می‌شوند و کودک با چنین سرفه‌هایی به سختی نفس می‌کشد.
سرفه‌های همراه با تب
کودکی که همراه با سرفه، تب خفیف و آب‌ریزش بینی نیز داشته باشد، احتمالا سرما خورده است! اما توجه داشته باشید سرفه کودک با تب ۳۹ درجه یا بالاتر گاهی اوقات می‌تواند ناشی از وجود بیماری ذات الریه باشد؛ به ویژه چنانچه کودک ضعیف بوده و سریع نفس بکشد. در این صورت بایستی فورا با پزشک متخصص کودک تماس بگیرید.
سرفه‌های همراه با استفراغ
گاهی اوقات سرفه‌های پی در پی کودک، سبب ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌شود. همچنین در شرایطی که کودک سرفه‌های همراه با سرماخوردگی یا حملات آسم داشته باشد، ممکن است مقادیر زیادی مخاط وارد معده‌اش شده و باعث ایجاد حالت تهوع شود. به طور معمول این شرایط جای نگرانی ندارد! مگر اینکه استفراغ متوقف نشود.
سرفه‌های همراه با خلط
کودکان به طور معمول ۶ تا ۱۰ بار در سال دچار سرماخوردگی می‌شوند! بنابراین از پشت سرهم سرما خوردن آن‌ها نگران نشوید! سرفه‌های همراه با خلط در یک سرماخوردگی ساده اتفاق می‌افتد که به طور معمول ۱ یا ۲ هفته به طول می‌انجامد. توجه داشته باشید این نوع سرماخوردگی ویروسی بوده و کودک را در روزهای اول بسیار آزار می‌دهد.
سرفه‌های همراه با صداهای سوت‌دار
چنین سرفه‌ای حاکی از وجود بیماری برونشیت است، بیماری‌ای که در آن، مجاری تنفسی به شدت باریک می‌شود. علت اصلی بیماری برونشیت، نوعی ویروس است که در فصل زمستان کودک به آن دچار می‌شود. توجه داشته باشید در این بیماری نفس کشیدن برای کودک بسیار سخت و طاقت فرسا می‌شود.
سرفه‌های همراه با صداهای ناهنجار و بلند
توجه داشته باشید این نوع سرفه‌ها به طور معمول ناشی از یک تورم در قسمت بالایی راه هوایی و تنفسی که در بیشتر مواقع به سبب عارضه‌ی خروسک، تورم حنجره و نای هستند. عارضه‌ی خروسک به علت یک ویروس ایجاد می‌شود اما می‌تواند ناشی از آلرژی یا تغییر در درجه حرارت در طول شب نیز باشد. بهتر است بدانید کودک خردسال مجرای هوای کوچک‌تری دارد که در صورت بروز التهاب، نفس کشیدن برای وی سخت و دشوار می‌شود. کودک با سن کمتر از ۳ سال بیشتر در خطر ابتلا به عارضه‌ی خروسک قرار دارد، زیرا مجرای هوای او بسیار تنگ است.
سرفه‌های قطاری یا پی در پی
علت بروز این نوع سرفه‌ها، نوعی باکتری است که با حمله به راه‌های تنفسی و هوایی سبب ایجاد التهاب شدید می‌شود. توجه داشته باشید به دنبال یک حمله‌ی شدید سرفه که می‌تواند حتی ۱ دقیقه به طول انجامد، کودک یک دم صدادار انجام می‌دهد که به اصطلاح به آن Whoop نیز گفته می‌شود که این اتفاق به دلیل ورود هوا به داخل حنجره متورم ایجاد می‌شود.
شیوه‌های گوناگون درمان سرفه در کودک
درمان انواع مختلف سرفه می‌تواند بسته به علت آن متفاوت باشد. یکی از بهترین راه‌ها برای تشخیص نوع سرفه در کودک، گوش دادن به آن است. توجه داشته باشید دانستن نوع سرفه برای تصمیم‌گیری در مورد چگونگی درمان آن به پزشک متخصص کمک بسیاری می‌کند. بیشتر سرفه‌های اتفاق افتاده در کودک، ناشی از ویروس هستند، به همین دلیل پزشک متخصص برای درمان سرفه کودک، آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌کند. دقت داشته باشید سرفه‌ی ناشی از ویروس بایستی دوره‌ی خود را بگذراند؛ بد نیست بدانید عفونت ویروسی می‌تواند تا دو هفته دوام داشته باشد.
به جز مواردی که سرفه به کودک اجازه خوابیدن نمی‌دهد و آسایش او را سلب می‌کند، دارویی برای سرفه نیاز نیست! این قبیل داروها ممکن است سرفه را متوقف کنند اما علت سرفه را درمان نمی‌کنند و از بین نمی‌برند! همچنین به یاد داشته باشید داروهای سرفه برای کودکان زیر ۶ سال به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
درمان‌های طبیعی و خانگی برای درمان سرفه‌ی کودکان
برای درمان سرفه، هیچ درمان خانگی قطعی وجود ندارد. در این مطلب چند روش برای درمان سرفه کودکان در خانه ارائه می‌شود. در ادامه چند روش برای کمک به بهتر شدن سرفه کودک بیان شده است:
استفاده از خواص عسل به دلیل خاصیت ضد میکروبی آن، استفاده از سوپ مرغ به دلیل آن که سرشار از پروتئین و دارای خاصیت ضد التهابی است، استفاده از لیمو ترش که توان سیستم ایمنی بدن را در مقابل بیماری‌ها تقویت می‌کند، استفاده از پیاز برای نمونه تنفس بخور پیاز که در درمان سرفه کودک نیز بسیار موثر است، استفاده از خواص بادام، استفاده از خواص زنجبیل و...
سرفه باعث خستگی کودک می‌شود؛ زیرا او به انرژی بسیار زیادی برای مبارزه با عفونت‌های موجود در بدن خود نیاز دارد. به یاد داشته باشید هر چقدر کودک بیشتر استراحت کند، سریع‌تر بهبود می‌یابد. چنانچه سن کودک بالای ۱ سال است، چند بالشت در زیر سر، پشت و شانه های وی قرار دهید تا ارتفاع زیر سرش بلند شود؛ توجه داشته باشید این کار به نفس کشیدن او کمک می‌کند. همچنین شما می‌توانید یک دستگاه تهویه در اتاق کودک خود قرار دهید؛ این دستگاه باعث می‌شود هوای اتاق مرطوب و تمیز باشد. همچنین پنجره‌ها را صبح‌ها باز کنید تا هوای مرطوب از اتاق خارج شود، زیرا در غیر این صورت باعث رشد قارچ‌ها در فضای اتاق می‌شود.