متعه یا نکاح منقطع یا ازدواج موقت که به صیغه هم معروف است، نوعی ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت مشخصی بین زن و مرد جاری می‌شود و با پایان آن مدت خود به خود ازدواج بین زن و مرد باطل می‌شود.
در این مقاله با صیغه موقت و شرایط و ویژگی‌های آن آشنا می‌شویم.
ارث در صیغه موقت
در قانون مدنی ایران با توجه به ماده ۹۴۰ که گفته شده زوجین که ازدواج آن‌ها دائم است، از ارث یکدیگر ممنوع نیستند، مشخص می‌شود که در ازدواج موقت ارث وجود ندارد و طرفین از هم ارث نمی‌برند. اما اینکه آیا می‌توان ارث بردن را به عنوان یکی از شروط ضمن عقد مشخص کرد، مشخص نیست. برخی از حقوقدان‌ها این کار را درست می‌دانند درحالی که عده دیگر سکوت قانون را به معنی اشتباه و بی‌پایه و اساس بودن آن می‌دانند.
صیغه موقت و مذهب
زن نمی‌تواند با مرد غیرمسلمان و از نظر برخی از کارشناسان با غیرشیعه ازدواج کند. و مرد هم با زن ناصبی و مشرک نمی‌تواند ازدواج کند. اما با افراد اهل کتاب از جمله زرتشتیان می تواند ازدواج کند.از نظر تعداد صیغه هم زن هم‌زمان نمی‌تواند با بیش از یک مرد ازدواج کند. درحالی که مرد در این زمینه محدودیتی ندارد و می‌تواند با هر تعداد زن که بخواهد، ازدواج کند. درحالی که مرد در ازدواج دائم به چهار همسر دائمی محدود شده است و نمی‌تواند بیش از این تعداد همسر اختیار کند.
عده در صیغه موقت
مدت عده ازدواج موقت دو بار پاک شدن از قاعدگی زن است. به عبارت دیگر عده ۴۵ روز است.
اجازه پدر در صیغه موقت
امام خمینی معتقد بودند که احتیاط واجب این است که دختر باکره که ولایت پدر را دارد، باید حین عقد دائم یا موقت اجازه پدر را داشته باشد. درحالی که فقهای دیگری که ولایت پدر را می‌پذیرند، در این زمینه اتفاق نظر دارند که در صورتی که پدر بدون دلیل محکمه پسند دختر را از ازدواج با همسر مناسب خود منع کند، ولایتش از دختر ساقط می‌شود.
در بین فقهای معاصر سید روح الله خمینی، شبیری زنجانی، حواد تبریزی، محمد علی اراکی، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی وحید خراسانی، ابولقاسم خویی، سید صادق شیرازی و سید علی خامنه‌ای گرفتن اجازه از پدر حین عقد را احتیاط واجب می‌دانند. اما سید محمد رضا گلپایگانی، محمدصادق روحانی،سید محمد حسینی شاهرودی، محمد صادقی تهرانی و عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدعلی گرامی معتقدند که اجازه پدر برای دختر بالغ که خیر و صلاح خودش را تشخیص دهد، لازم نیست. به گفته محمد تقی مدرسی هم احتیاط در اجازه است اما بر اساس نظر قوی‌تر کسی که اداره زندگی خودش را به عهده دارد از ولایت خارج شده است و نیازی به اجازه و اذن پدر ندارد. محمد سعدی حکیم در استفتائی در خصوص اذن پدر دختر باکره، به شرط عدم دخول آن را صحیح دانسته‌اند.
در چه مواقعی باید صیغه موقت را ثبت کرد؟
ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده مقرر کرده است که نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است، مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت هم تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است که ثبت آن در موارد زیر ضروری است.
- زمانی که زنی که صیغه شده است، باردار شود، مرد موظف است صیغه را به عنوان ازدواج موقت ثبت کند.
- وقتی که ضمن عقد ثبت ازدواج موقت از طرف زن شرط شده باشد، و این شرط هم قابل اثبات باشد، مرد باید ازدواج موقت را ثبت کند.
- وقتی که طرفین ازدواج موافق ثبت آن باشند.
تعیین مدت ازدواج موقت
متعه یا صیغه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با ازدواج دارد. مهم‌ترین تفاوت صیغه با ازدواج این است که بعد از تمام شدن مدت صیغه، عقد خود به خود و بدون نیاز به طلاق باطل می‌شود. این مدت حداقل یا حداکثری ندارد. اما عده‌ای معتقدند که در صورتی که طول مدت صیغه از طول عمر فرد فراتر برود، ازدواج موقت به ازدواج دائم تبدیل می‌شود.
مدت عقد را می‌تواند تمدید کرد. همچنین مرد می‌تواند از ادامه آن صرف نظر کند و مدت باقی مانده را بذل کند. همچنین طرفین می‌توانند بعد از مدت مشخص شده ازدواج را به ازدواج دائم تبدیل کنند.
عاقدی که ازدواج موقت را جاری می‌کند، چه شرایطی باید داشته باشد؟
ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی می‌گوید که عاقد باید عاقل، بالغ و قاصد باشد. عاقد کسی است که صیغه عقد را جاری می‌کند و باید سه ویژگی کلی را داشته باشد.
عاقل باشد: کسی که صیغه را جاری می‌کند، باید عاقل باشد. پس فرد دیوانه نمی‌تواند صیغه عقد را بخواند.
بالغ باشد: کسی که صیغه را جاری می‌کند باید به سن بلوغ قمری رسیده باشد. که این سن برای پسران ۱۵ سالگی و برای دختران ۹ سالگی است.
قاصد باشد: یعنی باید قصد جاری کردن عقد را کاملا داشته باشد و به نوعی دقیقا در مورد کاری که می‌کند، هوشیار باشد. پس اگر او مست باشد یا حتی از روی شوخی این کار را کرده باشد، صیغه باطل است.
در نتیجه کسی که صیغه عقد را حاری می کند، باید هر سه این شروط را داشته باشد.
مشخص کردن مهریه در صیغه موقت
در ازواج موقت هم مثل ازدواج دائم باید مهریه مشخص شود. و مقدار آن هم به توافق طرفین بستگی دارد. اما برخلاف ازدواج دائم که تعیین مهریه را می‌توان به بعد از ازدواج موکول کرد، یا حتی هیچ توافقی روی آن نکرد، در ازدواج موقت اگر مهریه رامشخص نکرده باشید، عملا ازدواج باطل است.
درواقع در ازدواج دائم مهریه جایز است در حالی که در ازدواج موقت مهریه واجب است. قانون هم در مورد داشتن مهریه در حین ازدواج موقت تاکید بسیار کرده است. همچنین قانون مدنی ترتیبی داده است که مهریه زن بعد از ازدواج موقت به او تسلیم شود. زن بعد از جاری شدن عقد بلافاصله مالک مهریه است و هیچ شرایطی شامل فوت زن، نزدیکی نداشتن زوجین و غیره خللی در این زمینه وارد نمی‌کند. البته در صورتی که زوجین نزدیکی نداشته باشند، مهریه نصف می‌شود.
سلامت‌زیستی