آروماتراپی یا همان رایحه درمانی یک مجموعه از روش‌های سنتی است که در آن از روغن‌های معطر برای موارد درمانی استفاده می‌شود. آروماتراپی یک درمان قدیمی است و تقریبا ۶ هزار سال قدمت دارد.
در این مقاله از سلامت زیستی با ما باشید تا فواید آروماتراپی و روش‌های انجام آن را با هم بررسی کنیم.
روغن‌ها و اسانس‌های طبیعی دارای انواع مزایا و فواید مختلفی است که شامل فعالیت ضد میکروبی، ضد قارچی، ضد کرم‌های لوله‌ای، حشره‌کش و آنتی‌اکسیدانی است. از روغن‌های معطر به صورت استنشاقی و یا موضعی استفاده می‌شود.
فرمولاسیون هر روغن یا اسانس دارای ترکیبات زیستی مختلفی است که اگر در جای درست خود استفاده نشود، ممکن است مشکل ساز بوده و زمینه‌ساز مشکلات بهداشتی و سلامتی متعددی باشد.
روش‌های انجام آروماتراپی
عموما در خصوص آروماتراپی دو روش استنشاق و موضعی بیشتر مرسوم است.
استنشاق
در مکان‌هایی مانند حمام بخار روغن‌های معطر به وسیله دستگاه بخارساز یا تهویه هوا، در داخل فضا اسپری می‌شوند. و به وسیله بویایی یا استنشاق وارد ریه و بدن می‌شوند. این روغن‌ها علاوه بر عطر خوشی که دارند، می‌توانند مجاری تنفسی را هم ضد عفونی کرده و قابلیت ضد احتقان داشته باشند.
بو کردن روغن‌های سیستم بویایی را تحریک میکنند. سیستم بویایی متشکل از بینی و قسمتی از مغز است. مولکول‌هایی که به بینی یا دهان راه پیدا میکنند، وارد ریه شده و از آنجا به قسمت‌های دیگر بدن راه پیدا میکنند. زمانی که این مولکول‌ها وارد مغز بشوند، روی سیستم لیمبیک تاثیر گذاشته و از این طریق احساسات، ضربان قلب، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در نهایت این اسانس‌ها روی تمام سیستم بدن تاثیر می‌گذارند.
روش‌های موضعی آروماتراپی
روغن‌های معطر با ماساژ یا مراقبت از پوست هم کاربرد دارند. ماساژ دادن بخشی از بدن با روغن باعث بیشتر شدن گردش خون در آن ناحیه شده و جذب پوست هم بیشتر می‌شود. به عقیده تعدادی از کارشناسان، قسمت‌هایی از بدن که غدد عرق یا فولیکول مو بیشتر دارند، مانند کف سر یا کف پا، روغن‌ها بیشتر جذب می‌شوند.
روغن‌های اسانس معمولا سنگین هستند و برای متعادل ساختن تاثیر گذاری آن‌ها حتما باید با کمی روغن حامل ترکیب شوند. معمولا روغن اسانس و روغن حامل را به نسبت ۱ به ۱ با به طوری که روغن حامل بیشتر باشد، ترکیب می‌شوند.
فواید آروماتراپی
آروماتراپی یک درمان کمکی است که به تنهایی استفاده نمی‌شود. و برای تکمیل سایر روش‌های درمانی کاربرد دارد. آروماتراپی برای درمان مشکلات زیر کاربرد دارد.
- حالت تهوع
- درد و سوزش بدن
- اضطراب، آشفتگی، استرس و افسردگی
- خستگی و بی‌خوابی
- دردهای عضلانی
- سردرد
- مشکلات گردش خون
- مشکلات قاعدگی
- مشکلات یائسگی
- آلوپسی
همچنین بعضی از انواع پسوریازیس هم می‌توانند با آروماتراپی درمان شوند. ولی در خصوص نحوه انجام این کار باید با یک متخصص مشورت کرد. برای درمان بیماری‌های گوارشی هم روغن نعنا می‌تواند کاربرد داشته باشد. البته این روغن هرگز نباید به صورت خوراکی استفاده شود.
برای درمان دندان درد یا زخم‌های دهانی هم آروماتراپی کاربرد دارد. البته روغن‌ها تنها به صورت موضعی استفاده می‌شوند. و هرگز نباید بلعیده شوند.
در کل آروماتراپی برای درمان مشکلات مختلفی کاربرد دارد. در ادامه برخی از فواید آروماتراپی و کاربردهای آن را عنوان می‌کنیم.
روغن‌های مختلف و تاثیرات آن‌ها
از روغن ریحان برای بالا بردن تمرکز استفاده می‌شود. همچنین این روغن می‌تواند برای بهبود بعضی از علائم افسردگی استفاده شود. روغن ریحان برای درمان سردرد یا میگرن هم مفید است.
اسانس ترنج برای درمان مجاری ادراری و دستگاه گوارشی کاربرد دارد. همچنین اگر این روغن را با اکالیپتوس ترکیب کنید، می‌توانید از آن برای درمان تعداد زیادی از مشکلات پوستی که به خاطر استرس یا آبله ایجاد می‌شوند، هم استفاده کنید.
معمولا از اسانس روغن فلفل سیاه برای بهبود گردش خون، دردهای عضلانی و کبودی‌ها استفاده می‌شود. از ترکیب این روغن با اسانس زنجبیل می‌توان در درمان دردهای آرتروز و بیشتر شدن انعطاف پذیری بدن استفاده نمود.
روغن اسانس بابونه هم برای درمان اگزما مفید است.
روغن اسانس سیترونلا از خانواده علف لیمو بوده و به دور کردن حشرات کمک می‌کند.
روغن اسانس گل میخک از جمله داروهای مسکن است که عموما برای درمان دندان درد کاربرد دارد. همچنین از حالت تهوع و استفراغ هم جلوگیری کرده و یک داروی ضد نفخ است. این اسانس همچنین قابلیت ضد میکروبی و ضد قارچی و آنتی اکسیدانی هم دارد.
روغن اسانس اکالیپتوس خاصیت مسکنی داشته و برای آرام کردن مجاری تنفسی حین سرماخوردگی و آنفولانزا کاربرد دارد. عموما این روغن را با روغن نعنا ترکیب میکنند. عده زیادی هم به اکالیپتوس حساسیت دارند. به همین علت بهتر است قبل از استفاده از این روغن حتما تست آلرژی انجام دهید.
اسانس روغن شمعدانی برای دور کردن حشرات، درمان انواع بیماری‌های پوستی و کاهش استرس مفید است.
اسانس یاسمن یک نوع داروی تحریک قوای جنسی است. هرچند این ادعا از نظر علمی تایید نشده است. اما شواهد تجربی و عقیده مردم بر این است که این روغن می‌تواند توانایی جنسی شما را بیشتر کند. همچنین یاسمن با بیشتر کردن طول امواج بتا باعث هوشیاری بیشتر شده و جریان خون را در آلت تناسلی بیشتر می‌کند.
اسانس اسطوخودوس برای ضدعفونی کردن زخم‌ها یا سوختگی‌های جزئی کاربرد دارد. این روغن همچنین برای درمان علائم سردرد یا میگرن مفید است.
روغن اسانس لیمو برای بالا بردن روحیه و بهبود افسردگی و استرس کاربرد دارد.
روغن اسانس رزماری برای افزایش رشد مو، بهبود حافظه، جلوگیری از اسپاسم عضلانی و کمک به بهبود گردش خون مفید است.
عده‌ای معتفدند که اسانس چوب صندل سفید برای بهبود غرایز جنسی کاربرد دارد.
همچنین اسانس روغن درخت چای قابلیت ضد میکروبی، ضد عفونی کننده و گند زدا دارد. عموما از این روغن در فرمولاسیون انواع شامپوها یا محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود. همچنین این روغن برای درمان آکنه و سوختگی و نیش حشرات استفاده می‌شود.
اسانس آویشن به کاهش خستگی و استرس و مشکلات عصبی کمک می‌کند.
اسانس بومادران به درمان علائم و نشانه‌های سرماخوردگی و آنفولانزا و حتی کاهش التهاب مفاصل کمک می‌کند.
خطرات آروماتراپی
هر روغن اسانسی ترکیبات و فرمولاسیون خاص خودش را دارد. به همین دلیل است که هر روغن برای یک هدف خاص استفاده می‌شود. در صورتی که از روغن در جای اشتباه استفاده کنید، ممکن است شاهد تاثیرات و عوارض منفی آن هم باشید.
برای همین بهتر است برای آروماتراپی از قبل مطالعه کنید یا اینکه به یک متخصص آروماتراپی مراجعه کنید که به خوبی روغن‌ها را بشناسد و بداند که هر کدام را کجا استفاده کند. همچنین دقت کنید که روغن‌ها و اسانس‌های طبیعی و خالص را از فروشنده‌های معتبر تهیه کنید. چرا که برخی از روغن‌های موجود در بازار به خصوص روغن‌هایی که قیمت نامعقول و بیش از حد ارزانی دارند، طبیعی نیستند و استفاده از آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.
برخی از احتیاط‌ها در هنگام استفاده از روغن‌ها
همان‌طور که گفتیم هر روغن فرمولاسیون خاص خودش را دارد و طبعا هر روغن تاثیرات خاص خود را روی بدن می‌گذارد و برای کاربردهای مخنلفی می‌تواند استفاده شود. و به همین ترتیب استفاده از روغن در جای نادرست می‌تواند اثرات و عوارض خاصی داشته باشد.
برای مثال کسی که به فشار خون مبتلا باشد نباید از روغن‌های محرکی مانند رزماری استفاده کند. همچنین ترکیباتی مانند رازیانه، تخم بادیان رومی، مریم گلی مثل استروژن عمل کرده و برای کسی که به تومور سینه یا تخمدان مبتلا باشد، مضر هستند.
بعضی از روغن‌ها و اسانس‌های غلیظ هم قبل از رقیق سازی عملا برای بدن مانند سم عمل میکنند و مضر هستند. بیشترین غلظتی که روغن‌ها باید داشته باشند، ۵ درصد می باشد. بعضی از روغن‌ها هم برای کبد و کلیه مضر هستند. و به آن‌ها آسیب می‌رسانند. به خصوص اگر به صورت خوراکی مصرف شوند. بلعیدن و مصرف خوراکی روغن‌های اسانسی می‌تواند خطرناک و حتی مرگبار باشد.
کسانی که درگیر شرایط بهداشتی و سلامتی زیر هستند باید هنگام استفاده از روغن‌های اسانسی بیشتر احتیاط کنند.
- آلرژی
- تب یونجه
- آسم
- مشکلات پوستی خاص مانند اگزما
- بیماری صرع
- فشار خون بالا
گاهی آروماتراپی عوارض خفیف و جزئی هم در پی دارد مانند حالت تهوع، سردرد و آلرژی
همچنین مادران باردار یا مادرانی که به بچه‌های خودشان شیر می‌دهند، نباید از روغن‌های اسانسی استفاده کنند. آروماتراپی در سه ماهه اول می‌تواند رشد نرمال جنین را به خطر بیندازد. همچنین در این دسته افراد استفاده از روغن و اسانس نعنا می‌تواند ترکیبات طبیعی شیر را تغییر دهد. و به نوعی به شیر مادر وارد شود.
روغن‌های اسانسی که از مرکبات گرفته می‌شوند هم در مقابل اشعه‌های ماورا بنفش بیشتر حساس هستند. و احتمال ابتلا به آفتاب سوختگی را بیشتر میکنند. همچنین بعضی از روغن‌های اسانسی می‌توانند باعث تداخل دارویی شوند.
سلامت زیستی